Page 7 - ihaber-ocak-2021

iHABER

Sivil toplum “imha yasasından” geri adım istiyor

Fatma Yörür

16 Aralık 2020’de Meclis gündemine geldi. 18 ve 19 Aralık’ta Adalet Komisyonu’nda görüşüldü. 26 Aralık’ta 19 maddelik ilk bölüm, 27 Aralık’ta biri geçici 44
madde ile yasa Meclis’te kabul edildi. “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının Finansmanının Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi” 254 kabul 113 ret oyu TBMM Genel
Kurulu’ndan geçerek, kanunlaştı. 7262 sayılı Kanun, 31 Aralık 2020 tarihli ve 31351 Sayılı Resmi Gazete’nin 5. Mükerrer sayısında yayımlandı. 15 günden kısa
bir sürede bir ‘torba yasa’ ile kanunlaşan, Kitle İmha Silahları Yasası 2020’de TBMM’nin son çalışması oldu.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) “Kitle İmha Silahlarının Yayılmasının ‘Hukuk devleti, İçişleri Bakanı’nın keyfine terk edilemeyecek kadar Açıklamada, Türkiye’deki sivil toplum kuruluşlarının dünyanın pek çok ülkesine
Finansmanının Önlenmesine İlişkin Yasa” teklifini 2020 Aralık ayı ortasında önemlidir’ kıyasla daha ağır bir denetim ve kontrol kurallarına tabi olduğu vurgulanırken,
TBMM Başkanlığı’na sundu. AKP Grup Başkanvekili Mehmet Muş ve 44 teklif edilen kanunun gerekçesiyle bağlaşmayan ve temel hak ve hürriyetleri
milletvekilinin imzasıyla sunulan yasa teklifi, iç mevzuatta özellikle dernek ve Yeneroğlu yasanın 13 ve 15. Maddelerine dikkat çekti, “Dernekler Kanunu’nda daha fazla kısıtlamayı doğuracak değişiklikler önerildiği belirtildi. Kanun
vakıfların faaliyetlerine ilişkin yeni ve önemli düzenlemeler içeriyor. yapılan değişiklikler ile, dernek kurma ve örgütlenme özgürlüğünün asıl, teklifindeki değişikliklerin örgütlenme özgürlüğüyle ilgili temel, evrensel ilkelerle
BM Genel Kurulu’nun (BMGK) kitle imha silahlarının yayılması ve finansmanının sınırlandırılmanın ise ancak istisnai ve ölçülü olması gerektiği tamamıyla uyuşmazlık içinde olduğu da vurgulandı. Yardım toplanmanın zorlaştırıldığı
yasaklanmasına yönelik yaptırım kararlarının uygulanması çerçevesinde göz ardı edilmiştir. Teklifin en sorunlu hükümlerinden birisi 15. maddedir. belirtildi. Yasama sürecinde iş birliği çağrısı yaptı.
gündeme gelen yasa, iktidar kanadından, BM Mali Eylem Görev Gücü’nün Yani Dernekler Kanunu’na 30/A şeklinde eklenen yeni düzenlemedir. Böylece,
(FATF) kuruluşundan bu yana üye ülkelere, öncelikle terörizmin finansmanı İçişleri Bakanı tarafından hakkında terörün finansmanı suçları ya da 120 bin kadar dernek yasama sürecinde yok sayıldı
ile mücadele ve kara para aklamayla mücadele hususlarında yol gösterici uyuşturucu suçları gibi gerekçelerle kovuşturma açılan STK yetkilileri görevden
konuların, ülkelerin mevzuatlarında yer almasını tavsiyesi, argümanıyla alınabilecek; yerine de kayyım atanabilecektir. Bu yaptırım, yeterli görülmez ise Türkiye İnsan Hakları Vakfı (THİV) yaptığı açıklamada, “Türkiye’de yaklaşık
savunuluyor. dernekler geçici olarak faaliyetten de alıkonabilecektir. Hukuk devleti, İçişleri 120 bin dernek bulunmaktadır. Bu sayı en az 1,5 milyon yetişkin insanı ve bu
Yasaya karşı çıkanların muhalefet şerhinde ise; kanunun bu iddiaları tam Bakanı’nın keyfine terk edilemeyecek kadar önemlidir! Teklifin 13. maddesi ile insanların aileleri ile en az 10 milyon insanı dolaylı ve dolaysız ilgilendirmektedir.
olarak kapsamadığı gibi ‘torba Kısacası Türkiye’deki sivil
yasa’ya dönüştürülen kanunun toplumun tamamını ilgilendiren
maddeleri arasına sıkıştırılan böylesi önemli bir konuda sivil
pek çok maddenin, Türkiye’de toplumun dışlanarak ve hiçbir
halihazırda hareket alanı sosyal tarafın görüşü alınmadan
kısıtlanan sivil toplumu hedef hazırlanan bu kanun teklifi Adalet
aldığı ve çalışamaz hale getirmeyi Komisyonu’nda hızla gündeme
amaçladığı, iddiaları yer alıyor. alınarak, sosyal taraflar devre dışı
Muhalefet, 43 maddelik yasa bırakılmış, örgütlenme özgürlüğü
teklifinin ilk altı maddesinin üzerinde oldukça büyük bir
kitle imha silahlarına ilişkin sınırlama getirecek düzenleme
düzenlemeler içerdiğini belirtirken, oldubittiye getirilmiştir.”
teklifin sivil toplumu ilgilendiren
yedi ayrı yasada değişiklik 694 sivil toplum örgütünün
getirdiğine dikkat çekiyor. yüksek sesli itirazına rağmen
yasa kanunlaştı
Yeneroğlu: Bu yasa Anayasa’ya
aykırı, komisyon görüşmeleri Uluslararası Af Örgütü’nün de
usule aykırı aralarında olduğu sivil toplumun
önde gelen kurumlarınca yasama
İstanbul Milletvekili Mustafa sürecinde imzaya açılan “Kanun
Yeneroğlu, “Teklif; derneklere Teklifi Anayasaya ve Örgütlenme
kayyım atanmasının önünün Özgürlüğüne Aykırıdır!” imza metni
açılması, derneklerin yardım kısa sürede 694 sivil toplum örgütü
toplamasının zorlaştırılması, kişi tarafından imzalandı.
ve kurumların malvarlıklarının içi “Kitle İmha Silahlarının
boş gerekçelerle dondurulabilmesi, Yayılmasının Finansmanının
avukatlara müvekkillerini ihbar Önlenmesine İlişkin Kanun Teklifi”,
etme yükümlülüğü yüklemesi başta Anayasa olmak üzere bağlı
gibi kanun teklifinin gerekçesi olduğumuz uluslararası insan
ile uyuşmayan birçok amaç hakları sözleşmelerine ve edinilmiş
taşımaktadır” ifadelerini TBMM’de müktesep haklara aykırıdır.
düzenlediği basın toplantısında paylaştı. dernekler; İçişleri Bakanlığı tarafından yine keyfi gerekçelerle “riskli” olarak Teklifin amacı ve ismi ile hiç ilgisi olmadığı halde, Yardım Toplama ve Dernekler
Yeneroğlu, “Teklif, terörle mücadele kılıfıyla sivil toplumun hükümet eliyle sınıflandırılarak sıkı bir denetime tabi tutulabilecektir. Kanunlarında yapılan değişiklikler ile mevcut dernek ve vakıfların yardım
susturulması ve etkisiz hale getirilmesi isteğinin bir tezahürüdür. TBMM Derneklere “risk değerlendirmesi” yapacak kurum açıkça belirtilmemiştir. toplama faaliyetleri ve örgütlenme özgürlüğü ciddi şekilde kısıtlanmakta ve
bugün Külliye’de kimin hazırladığı belli olmayan kanun tekliflerini onaylayan Hangi ölçütler esas alınacak, tamamen belirsizdir. Bakanlığa bırakılan takdir İçişleri Bakanlığı’nın dernekler üzerindeki siyasi vesayetini sağlayacak yeni
bir noterden farksızdır” derken, komisyon görüşmelerinin de usule uygun yetkisinin kapsamı sınırlanmamıştır. Bir hukuk devletinde temel haklara yapılan düzenlemeler içermektedir.
yapılmadığını belirtti. Kanun tekliflerinin Anayasa’ya uygunluk yönünden sınırlamalar açık, öngörülebilir ve belirli olmalıdır. Bu durum Anayasa’nın 13. Teklifin aynen yasalaşması durumunda, başta insan hakları dernekleri olmak
değerlendirilemediğini vurguladı. Kanun teklifinin Anayasa’ya aykırı olduğunu maddesine aykırıdır. üzere, kadın hakları, mülteci hakları, engelli hakları, çocuk-gençlik hakları
paylaştı. Uluslararası yükümlülüklerimizin aksine teklif yöneticilerin, yolsuzluk ve rüşvet ve LGBTİ+ hakları alanında faaliyet gösteren dernek ve vakıflar, çeşitli
Yeneroğlu, “Kanunun; BM Mali Eylem Görev Gücü kararları doğrultusunda gibi suçlarda kara para aklamasını engelleme adına gerekli düzenlemelere yer hukuk dernekleri, sosyal mücadele yürüten dernekler ile sosyal yardım için
çıkarıldığı ileri sürülmektedir. Ancak teklifte Mali Eylem Görev Gücü’nün vermemektedir. Oysa ülkemiz işte tam bu sebeple; keyfilikler ve yolsuzluklar fon kaynakları kullanan dernekleri, hemşeri dernekleri, spor kulüpleri, farklı
12 nolu tavsiye kararına ilişkin hiçbir hüküm yoktur. 12 nolu tavsiye kararı; ülkesi haline gelmiştir.” inanç gruplarının dernek ve vakıflarının tümü tek imza ile kapatılma riskiyle
Siyasi nüfuz sahibi kişiler kapsamında üst düzey kamu görevlileri ve üst karşılaşacak, bu konuda açılacak idari davalar yıllarca süreceği için pratikte
düzey siyasiler gibi kişilerin yolsuzlukları bakımından bir düzenleme içerir. Sivil toplumun yasama sürecinde işbirliği çağrıları yanıt bulmadı “hızlı kapatma” prosedürü yaratılmış olacaktır.
Bu kişilerin yolsuzlukların önlenmesi adına mal varlıklarının yakından takip İmzası bulunan sivil toplum örgütleri olarak ekte kapsamlı temel itiraz
edilmesi ve kaynaklarının tespit edilmesi devletin yükümlülükleri arasındadır. Sivil Toplumu Geliştirme Merkezi (STGM) Yönetim Kurulu yaptığı açıklamada, sebeplerini belirttiğimiz tekliften dernekler, vakıflar ve yardım toplama ile ilgili
Ancak teklifte bu konularda herhangi bir düzenleme yoktur. Dolayısıyla tekliften ilgili düzenlemenin yola çıkış amacından ziyade, 5253 Sayılı Dernekler Kanunu maddelerin geri çekilmesini, sosyal tarafların görüşleri alınmadan bu tarz
yolsuzluk olaylarının ortaya çıkarılması ile mücadele edilmek istenmediği net ve 2860 Sayılı Yardım Toplama Kanunu’nda değişiklikler öngördüğüne dikkat tekliflerin yapılmamasını talep ediyoruz.”
olarak anlaşılmaktadır.” çekti. 22 Aralık’ta yayımlanan metne karşın Meclis’ten geçen ‘torba yasa’nın
etkilerinden 2021 yılı için sivil toplum örgütleri endişe duyuyor.

Künye Bu internet yayını ücretsiz olarak paylaşılmak üzere, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi tarafından İnsan Hakları Eğitimi Programı kapsamında yerel medyada çalışan gazetecilerle ile bir yıl boyunca yürütülen
“İnsan Hakları Temelli Gazetecilik” atölyelerinin bir sonucu olarak hazırlanmıştır. İnternet yayını üzerinde yapılan değişiklikler, görüşler, fikirler, yazılı ve görsel ifadelerin hiçbiri UAÖ’nün görüşlerini yansıtmadığı
gibi bu konuda UAÖ’nün sorumluluğuna gidilmesi mümkün değildir.
Uluslararası Af Örgütü -Türkiye Şubesi İktisadi İşletmesi, Beyoğlu VD/8900230217,
İmtiyaz Sahibi: Ece Ünver Mataracı, Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Necmettin Tuğkan Gündoğdu, Hacımimi Mah. Kemeraltı Cad. Adahan No:31 Kat:2 34425 Karaköy-Beyoğlu/İstanbul – TÜRKİYE I 0212 361 62 17-18
I [email protected] - [email protected] - [email protected]

7