Dilek Kumcu Çocuk Hakları Okulu çocuk haklarına dair ulusal ve uluslararası sözleşmeler, temel ilkeler ve çocuk algısı odaklı bir program ile ilk olarak 2021 yılında yola çıkmıştı. Program çalışmaları 2024 yılı Eylül ayı itibariyle yeniden başlatıldı. Bu kapsamda, mevcut “Çocuk Haklarına Giriş” modülü revize edilerek, zenginleştirildi ve  “Çocuk Hakları İçin Harekete Geçmek” başlıklı, savucunuluk odaklı yeni bir modül geliştirildi. Çevrimiçi olarak yaygınlaştırılan bu iki modülün katılımcıları ile programın son ayağı olan “Ortak Yaratım Atölyesi” gerçekleştirilerek, katılımcıların bireysel çocuk hakları odaklı çalışmalarla harekete geçmeleri desteklendi.

Programın 2024 yılı birinci döneminde başlangıç modülüne 58 kişi, savunuculuk modülüne ise 39 kişi katılım gösterdi. Programın ikinci döneminde ise üç çevrimiçi başlangıç modülü ve iki savunuculuk modülü oturumu gerçekleştirdik. İlk modülü 70 kişi, ikinci modülü ise 46 kişi tamamladı. Programın ilk iki modülünü tamamlayan 85 kişiden 43 kişi ise “Ortak Yaratım Atölyesi” ne katılarak; çocuk haklarını güçlendirmek adına kendi çalışmalarını tasarlayarak, yola çıktılar.

Yüz yüze düzenlenen atölye, çocukların hak ve özgürlüklerinin korunması odağında katılımcılarla belirlenecek konu, öncelik, yöntem, takvim ve araçlarla gerçekçi, uygulanabilir ve izlenebilir bir uygulama planı oluşturmak için tasarlanmıştır. Atölye, Çocuk Hak ve Özgürlükleri için Harekete Geçmek Atölyesini tamamlamış olanlarla oluşturulacak uygulama süreçlerinin güçlenmesine katkıda bulunmak ve sürece eşlik etmek amacıyla interaktif katılıma dayalı olarak kurgulanmıştır. Katılımcıların çocuk hak ve özgürlükleri için harekete geçmeye dair uygulama pratiklerine eşlik ederek karşılıklı öğrenme sürecinin gelişmesine katkıda bulunmak hedeflenmiştir.

Program katılımcıları tasarladıkları çalışmalarını Dilek Kumcu Çocuk Hakları Okulu danışman ekibi mentörlüğünde geliştirip, bulundukları çalışma ortamlarında uygulamaya geçirmeye teşvik edilmiştir. Aşağıda geliştirdikleri çalışmaları uygulayan katılımcıların çalışmalarına birkaç örneği derledik:

Akran Nezaketi Eğitimleri

Akran Nezaketi Eğitimi, 7-8 yaş grubundaki 1. ve 2. sınıf öğrencileri ile 9-10 yaş grubundaki 3. ve 4. sınıf öğrencilerine yönelik olarak yürütülmüştür. Eğitim, iki farklı okuldaki öğrencilere uygulanmıştır. İlk okulda 9 ayrı sınıfa düzenlenen eğitim 10 Şubat 2025 tarihinde başlatılmış ve 28 Mart 2025 tarihinde toplam 382 öğrenciyle tamamlanmıştır. İkinci okulda ise 18 ayrı sınıfa düzenlenen eğitim 10 Nisan 2025 tarihinde başlatılmış, 30 Mayıs 2025 tarihinde 334 öğrenci ile tamamlanmıştır.

Regl ve Hijyen Atölyeleri

28 Haziran 2025 tarihinde, 13.00–16.30 saatleri arasında Adana Kadın Yaşam Merkezi’nde Menstrüel Hijyen Günü kapsamında “Regl ve Hijyen” temalı bir atölye gerçekleştirildi. Eğitime 14–18 yaş aralığında, Roman, Kürt, Suriyeli Türk gibi farklı etnik kimliklere sahip 26 kız çocuğu katıldı. Atölyede, regl dönemi ve hijyen konuları Çocuk Hakları bağlamında ele alındı. Katılımcılarla beden farkındalığı, regl sürecinin doğal bir döngü olduğu ve bu dönemde hijyenin önemi üzerine bilgilendirici ve kapsayıcı bir içerik paylaşıldı.

Ayrıca Adana Öğretmenevi’nde, Uluslararası Çocuk Merkezi Derneği iş birliğiyle ikinci bir atölye düzenledim. Bu çalışmada, 11 kız çocuğuna Çocuk Hakları, regl dönemi ve hijyen konularında sade ve anlaşılır bir dille bilgilendirme yapıldı. Atölye kapsamında regl döngüsünün ne olduğu, ne zaman başladığı, ne kadar sürdüğü ve bu süreçte hijyenin neden hayati öneme sahip olduğu detaylı şekilde anlatıldı. Katılımcılara ped kullanımı, temizlik alışkanlıkları ve regl döneminde yaşanabilecek duygusal değişimlerle başa çıkma yolları aktarıldı. Ayrıca regl ağrılarıyla baş etme yöntemleri de paylaşılarak çocukların bu süreci daha sağlıklı ve bilinçli şekilde yönetmeleri konusunda destek sunuldu.

Küçük Yaş Gruplarıyla Bedensel Sınırlar

6 yaş grubundan 13 çocuğun katılımıyla gerçekleştirilen atölye çalışmasında, çocukların bedensel farkındalıklarını geliştirmeye yönelik çeşitli etkinlikler düzenlendi. “İyi dokunma / kötü dokunma” teması üzerine yapılan sunumlarla çocuklara temel bilgiler aktarıldı.

El kuklaları kullanılarak interaktif anlatımlar gerçekleştirildi; çocuklar kuklalar aracılığıyla hem eğlendi hem öğrendi. Atölye boyunca bedenimizi tanıma üzerine sohbetler yapıldı ve Minonun şarkısı bu sürece eşlik ederek çocukların ilgisini artırdı. Etkinlik sonrasında ailelere yönelik kısa bir bilgilendirme metni hazırlanarak iletildi. Öğretmenlerle birlikte atölye çalışmalarının devamına yönelik planlama süreci ise hâlen aktif olarak sürdürülmektedir.

7-9 ve 10-13 Yaş Aralığında Bulunan Çocuklara Yönelik Akran Zorbalığı Atölyeleri

Adıyaman’da uygulanması planlanan çocuklara yönelik akran zorbalığı eğitimi için dört haftalık bir modül tasarlandı. Modülün hazırlık süreci tamamlandıktan sonra ebeveynler ve çocuklarla birebir görüşmeler gerçekleştirildi. Bu görüşmeler sonucunda, 6 Şubat depreminden etkilenen çocuklardan oluşan iki ayrı yaş grubu belirlendi: 7–9 yaş aralığındaki çocuklar birinci grubu, 10–13 yaş aralığındaki çocuklar ise ikinci grubu oluşturdu. Grupların oluşturulmasının ardından, haftada iki gün olacak şekilde düzenli oturumlara başlandı. Akran zorbalığına dair farkındalık kazandırmayı amaçlayan bu eğitim süreci, çocuk hakları perspektifiyle ele alındı. Adıyaman’da depremden etkilenen çocuklara yönelik yürütülen bu dört haftalık atölye çalışmaları, yoğun katılımla başarıyla tamamlandı.

Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi 4 Temel İlke Hakkında Bilinç Düzeyi Ölçümü Çalışması 

Bu çalışmanın amacı; “Ücretli Öğretmenler İçin Özel Eğitim Uygulamaları Kursu”’na katılan kursiyerlerin BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 4 temel ilkesi ve etik ilkeler hakkında bilinç düzeyinin kurs öncesi ve sonrası değişimini analiz etmektir.

Bu amaçla kursa katılan 100 kişiye “Çocuklar İçin Etik İlkeler” adıyla 8 saatlik bir modül düzenlenmiş BM ÇHS’nin 4 Temel ilkesi eksenli olarak etik ilkeler anlatılmıştır. Çalışma öncesinde kursiyerlere 4 temel ilke ve etik ilkeler hakkında betimleyici karma bir ön test uygulanmıştır. Testin sorularının güvenirliği için 3 uzman görüşü alınmıştır. Bu teste katılım gönüllülük esaslı olduğundan çalışmaya katılan kursiyer sayısı 68’tir. Bu katılımcıların 30’u 18-30 yaş aralığında, 28’i 30-45 yaş aralığında olup, 10’u 46+ yaş aralığındadır. Katılımcıların tamamı en az ön lisans mezunudur.

Kursun amacı özel gereksinimli bireylerin eğitim gördüğü sınıf veya okullarda ücretli öğretmen olarak çalışabilecek personelleri yetiştirmektir. Kursun içeriğinde etik ilkeler modülü olsa dahi ayrıntılı ve güncel bir içerik yoktur, şeffaf bir planlama sürecine dair bazı eksiklikler mevcuttur. Dolayısı ile bu modül içeriği çocuk hakları eksenli geliştirilmiş ve zenginleştirilmiştir. Bu yapılırken BM CHS, Council for Exceptional Children (CEC), UNESCO, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği gibi kaynaklardan yararlanılmıştır.

İlgili modül uygulandıktan sonra, kursun içeriğine uygun diğer modüllere geçilmiş olup kurs sonunda aynı test son test olarak uygulanmış ve söz konusu veriler elde edilmiştir.

Toplumsal Cinsiyet Temalı Yaratıcı Drama Atölyesi

BBOM Koşan Kaplumbağa Anaokulu’nda 3–5 yaş aralığındaki 35 çocukla toplumsal cinsiyet temalı bir yaratıcı drama atölyesi düzenlemiştir. Çocuklara, kendi haklarını dramatik oyunlarla keşfetmeleri için; kapsayıcı ve eşitlikçi bir yaklaşımla çeşitli oyunlar hazırlanmış ve bu oyunlara Uluslararası Af Örgütü’nün Feminist Alfabesi eşlik etmiştir. Çocuklar, Feminist Alfabe’deki harflerle kendi algı bütünlüklerine ve ihtiyaçlarına göre kelimeler ve sorular üretmiş; haklarına bir kelimeler bütünü üzerinden bakabilmişlerdir.

“Atölye sırasında ‘İlham ne demek?’, ‘Güçlü ve bağımsız olmak birbirinden farklı şeyler midir?’, ‘Oyuncaklar gibi insanlar da çeşit çeşit midir?’ gibi sorular sorulmuş ve süreç merak dolu anlarla zenginleşmiştir.” Atölyenin sonunda çocukların merakları, yaratıcılıkları ve eşitlik algıları güçlenmiştir.